Özel veya kamu işverenleri çalıştırdıkları işçi veya memurlar için Kanunda belirtilen şartlarda ve oranlarda kendileri ve işçileri veya memurları adına prim yatırmakta ve bağ-kur kapsamında kendi adlarına SGK’ ya sigorta primi yatırmaktadır. Bazı durumlarda bu ödenen sigorta primleri geri alınabilir. Örneğin; herhangi bir nedenle çalıştığı işten ayrılan veya işyerini kapatan ve yaşlılık aylığı bağlanması için gerekli şartları sağlayamayan ve aylık bağlanmasına hak kazanamayan sigortalı primlerini geri alabilir. Sigorta primlerinin geri alınması 4 şekilde gerçekleşebilir.
Sigorta Primlerini Geri Almak Mümkün Mü
Bunlar;
1 – Yaşlılık Toptan ödenmesi
2 – Ölüm Toptan Ödemesi
3 – Tavanı Aşan Primlerin İadesi
4 – Yanlış ve Yersiz Alınan Primlerin İadesi
1 – Yaşlılık Toptan ödenmesi
Çalıştığı işten ayrılan, işyerini kapatan veya devreden, 5510 sayılı Kanunun 28 inci maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen yaş şartını (kadınlar için 58, erkekler için 60 yaş) doldurduğu halde malullük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamayan sigortalılara kendisinin, vekilinin veya vasisinin talepte bulunması halinde yaşlılık toptan ödemesi yapılabilir.
4/a ve 4/c sigortalıları için yapılacak yaşlılık toptan ödemesinde işçi payına karşılık gelecek kısım, 4/b sigortalılarında ise kendisinin ödediği, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin (%20) her yıla ait tutar ödenecektir.
Kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası primleri toptan ödeme yoluyla ödenmeyecek ayrıca, sigortalının hizmet borçlanmaları da yaşlılık toptan ödemesine dahil edilmeyecektir.
2 – Ölüm Toptan Ödemesi
Ölüm toptan ödemesi yapılabilmesi için, eş, çocuk, ana ve babaya ölüm aylığı bağlanmasında aranan şartların mutlaka yerine getirilmiş olması gerekmekte ve ölen sigortalıların hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanamaması durumunda ölüm tarihi esas alınmak kaydıyla , 4/1 (a) ve (c) bentleri kapsamında ise kendi adına bildirilen, (b) bendi kapsamında ise ödediği malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri, 5510 sayılı Kanun’da açıklanan hesaplama yöntemleriyle sigortalının hak sahipliği şartlarını taşıyan eşine, çocuklarına, ana ve babasına yine Kanunda belirtilen oranda verilecektir. Ancak hak sahiplerine yapılacak toptan ödeme sigortalıya yapılacak toptan ödeme tutarını geçemeyecektir.
3 – Tavanı Aşan Primlerin İadesi
5510 sayılı Kanun’un 82 nci maddesinin dördüncü fıkrasında, “Sigortalıların bu Kanun’un 53 üncü maddesine göre belirlenen aynı sigortalılık haline tâbi olacak şekilde birden fazla işte çalışması nedeniyle Kuruma ödenen primler toplamı, bu sigortalılık hali için belirlenen prime esas kazanç üst sınırı üzerinden hesaplanacak miktarı aşarsa, aşan kısmın tamamı, sigortalının talebi üzerine en geç talep tarihini takip eden ay içinde hissesi oranında sigortalıya defaten geri ödenir. Geri verilen primler için ayrıca gecikme cezası ve gecikme zammı ile faiz ödenmez.” hükmü yer almaktadır.
Yani sigortalıların SGK’ya bildirilecek sigorta primine esas kazanç tutarı, prime esas kazanç altı sınırının 7,5 katını, sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurtdışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçiler için günlük prime esas kazanç üst sınırı, günlük asgari ücretin 3 katı aşmayacaktır.
Aynı ayda birden fazla işyerinde çalışan ve birden fazla işyerinden bildirilen sigortalıların prime esas kazançlarının toplamı prime esas kazanç üst sınırını (tavanı) zaman zaman aşabilmektedir. Bu tavanı aşan sigorta primlerinin işçiye iadesi yapılabilir. Ancak bu iade için kanuni faiz ödenmeyecektir. Talepte bulunulması halinde tavanı aşan kazançlarının iadesi hususunda talepte bulunmuş sigortalılara; tavanı aşan kazancının %14 oranındaki sigorta priminin (%9 MYÖ Primi ve %5 GSS Primi) ve %1 oranında işsizlik sigortası priminin iadesi yapılacaktır.
4 – Yanlış ve Yersiz Alınan Primlerin İadesi
5510 sayılı Kanun’un 89 uncu maddesinin üçüncü fıkrasında; “Yanlış veya yersiz alınmış olduğu tespit edilen primler, alındıkları tarihten on yıl geçmemiş ise, hisseleri oranında işverenlere, sigortalılara, isteğe bağlı sigortalılara veya genel sağlık sigortalılarına veya hak sahiplerine kanunî faizi ile birlikte geri verilir. Kanunî faiz, primin Kuruma yatırıldığı tarihi takip eden ay başından, iadenin yapıldığı ayın başına kadar geçen süre için hesaplanır. Ancak Borçlar Kanunu’nun 65 inci maddesi hükmü saklıdır.” Düzenlemesi yer almaktadır.
Bu doğrultuda, primlerin tahsil edildiği tarihten talep tarihine kadar 10 yıllık sürenin geçmemiş olması ve işyerinin bağlı bulunduğu sosyal güvenlik il müdürlüğüne/ merkezine yazılı talepte bulunulması durumundan kanuni faizi ile birlikte iadesi yapılacaktır.