İhbar Tazminatı Nedir? İhbar Süreleri Nelerdir?
İhbar Öneli İle İş Sözleşmesinin Feshi
İş sözleşmeleri, çalışma süresine bağlı olarak belirlenen bildirim süreleri çerçevesinde feshedilebilmektedir. İş sözleşmesini feshetmek isteyen taraf, fesih talebini yazılı olarak iletmek ve çalışma süresinin gerektirdiği bildirim süresine bağlı kalmak durumundadır.
Çalışma süresinin gerektirdiği bildirim sürelerine uyulmaksızın feshedilen iş sözleşmeleri sonucunda, böylesi bir feshi gerçekleştiren taraf, bildirim süresinin ücretini ihbar tazminatı olarak diğer tarafa ödemekle yükümlü olacaktır. Daha önce de hatırlattığımız gibi, sözleşmenin etkisi bakımından ihbar öneli çift taraflı etki oluşturabilmektedir.
Deneme Süreli İş Sözleşmesinde İhbar Tazminatı Ödenmez
4857 sayılı İş Kanunun 15.maddesi gereği bir hatırlatma yapmamız gereği üzerine; İhbar öneli şartı istisnalarından birisi de, Yasanın ilgili maddesinde belirtildiği üzere, işçi ve işveren arasında deneme süreli iş sözleşmesinin mevcut olmasıdır. Söz gelişi, iş sözleşmelerinde deneme süresi öngörülmüş olması durumunda, bu süre içinde herhangi bir bildirim süresi verilmeksizin fesih gerçekleştirilebilmektedir. Yasal düzenleme gereği, iş sözleşmelerin 2 aya kadar deneme süresi konulabilmekte, toplu iş sözleşmeleri yoluyla bu süre 4 aya kadar artırılabilmektedir.
Deneme süreli iş sözleşmesinin varlığı halinde, iş sözleşmesinin feshedilmesi ile işveren tarafından işçiye herhangi bir ihbar tazminatı ödenmemektedir.
İhbar Sürelerinin İşlemediği Haller
4857 sayılı İş Kanunun 24 ve 25. Maddeleri gereği; İş sözleşmelerinin bildirim sürelerine gerek olmaksızın fesih edilebileceği bir başka uygulama da, işveren ve işçinin haklı nedenlerle fesih şartlarını belirleyen düzenlemelerle ortaya çıkmaktadır.
İşveren bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir.
İhbar Sürelerinin Belirlenmesi
Herhangi bir iş sözleşmesinin feshinde, yazılı bildirim yapılması esastır. Fesih bildirimleri, çalışma süresine göre belirlenen bildirim süreleri dikkate alınarak yapılmaktadır. İş sözleşmeleri, yazılı olarak bildirim yapılmasından itibaren, çalışma süresinin gerektirdiği bildirim süresi kadar sonra fesih edilmiş sayılmaktadır.
Bildirim süreleri, fesih tarihindeki çalışma süresi dikkate alınarak belirlenecektir.
Yasal düzenleme kapsamında, iş sözleşmeleri;
- 6 aya kadar süren çalışmalarda, feshin bildiriminden 2 hafta sonra,
- 6 aydan 1,5 yıla kadar süren çalışmalarda, feshin bildiriminden 4 hafta sonra,
- 1,5 yıldan 3 yıla kadar süren çalışmalarda, feshin bildiriminden 6 hafta sonra,
- 3 yıldan fazla süren çalışmalarda, feshin bildiriminden 8 hafta sonra
fesih edilmiş sayılmaktadır.
Belirlenen bildirim süreleri yasal bakımdan alt sınırları oluşturmaktadır. İş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri yoluyla bildirim süreleri artırılabilecektir. İş Kanunumuzda ihbar süreleri haftalıktır. (İhbar tazminatı hesabında haftalar toplanıp ay hesabı yapılmaz. Bir hafta 7 gün olarak kabul edilir.)
İhbar Tazminatına Esas Ücretin Belirlenmesi
İş sözleşmelerinin feshinde, bildirim sürelerine uyulmaması durumunda, ihbar tazminatı uygulaması gündeme gelmektedir. İhbar tazminatları, bildirim süreleri dikkate alınarak saptanmaktadır.
Herhangi bir iş sözleşmesinin feshi sonucunda ihbar tazminatı ödenmesi gerektiğinde, brüt ücret esas alınmaktadır. İhbar tazminatları, işçinin brüt ücretleri toplamı üstünden ödenmektedir. İhbar tazminatı belirlenirken, işçiye ödenen temel ücretin yanında, kendisine düzenli olarak sağlanan tüm ek ödeme ve menfaatlerin tutarları dikkate alınacaktır. Bu anlamda, işçiye yapılan yemek yardımları, yol yardımları, düzenli olarak verilmesi şartıyla ikramiyeler ve buna benzer tüm düzenli ödemeler, ihbar tazminatı hesabında belirleyici olmaktadır.
İhbar tazminatı, iş sözleşmesini bildirim süresine uymaksızın fesih eden tarafın ödemekle yükümlü olduğu bir tazminat durumundadır. Bu nedenle, ihbar tazminatı yalnız işveren açısından değil, işçi açısından da bir yükümlülük olarak düzenlenmiştir. İşçinin bildirim süresine uymaksızın iş sözleşmesini fesih etmesi halinde, belirlenen esaslar çerçevesinde ihbar tazminatı ödemesi gerekecektir.
İhbar Tazminatından Yapılan Yasal Kesintiler Nelerdir?
İş sözleşmelerinin feshi sonucunda ihbar tazminatı ödenmesi gerektiğinde, çalışma süresine bağlı olarak belirlenen bildirim süresinin ücreti ödenmektedir. İhbar tazminatları, işçinin brüt ücretleri toplamı dikkate alınarak belirlenmektedir.
İhbar tazminatları, Sosyal Sigorta düzenlemeleri gereği, sigorta primleri kesintisine tabi tutulmamaktadır. Sigorta prim kesintileri, çalışma günleri dikkate alınarak yapıldığından, ihbar tazminatı ödemeleri, prim kesintileri dışında tutulmuştur.
Öte yandan; ödenen ihbar tazminatları, gelir vergisi ve damga vergisi kesintisine tabi tutulacaktır. İhbar tazminatlarından yapılacak gelir vergisi kesintisi konusunda, işçinin fesih tarihinde oluşan kümülatif gelir vergisi matrahı dikkate alınmaktadır. İhbar tazminatı ödemeleri, oluşan kümülatif gelir vergisi matrahının gerektirdiği oran ve tutarlarda gelir vergisi kesintisine tabi tutulacaktır. İhbar tazminatlarından yapılacak damga vergisi kesintisi oranı, ücretlerde uygulandığı üzere, toplam tutar üstünden % 0, 759 olarak düzenlenmiştir.
İhbar Tazminatının Hesaplanması
İş sözleşmelerinin bildirim süresine uyulmaksızın feshi, feshi gerçekleştiren tarafın ihbar tazminatı ödemesi sonucunu doğurmaktadır. Feshin belirlenen özel durumlar dışında bildirim süresi verilmeksizin yapılması, çalışma süresinin gerektirdiği bildirim süresinin ücretinin ihbar tazminatı olarak ödenmesini gerektirecektir.
Yasal düzenlemeler kapsamında belirlenen bildirim süreleri, hafta esası alınarak saptanmıştır. Bildirim süresi verilmeksizin yapılan fesihlerde, çalışma süresine bağlı olarak 2 ile 8 haftalık ücret tutarında ihbar tazminatı ödenmektedir.
İş sözleşmelerinin feshinde uyulması gereken bildirim süreleri, 4857 sayılı İş Kanunu ile düzenlenmiştir. Bu kapsamda, herhangi bir iş sözleşmesinin bildirim süresi verilmeksizin feshi halinde;
- 6 aya kadar süren çalışmalarda, 2 haftalık brüt ücret (14 günlük brüt ücret),
- 6 aydan 1,5 yıla kadar süren çalışmalarda, 4 haftalık brüt ücret (28 günlük brüt ücret),
- 1,5 yıldan 3 yıla kadar süren çalışmalarda, 6 haftalık brüt ücret (42 günlük brüt ücret),
- 3 yıldan fazla süren çalışmalarda, 8 haftalık brüt ücret (56 günlük brüt ücret ),
tutarında ihbar tazminatı ödenmektedir.
İhbar Önelleri
|
Çalışma Süresi |
İhbar Öneli |
İhbar Günü |
|
6 Aya Kadar |
2 Hafta |
14 Gün |
|
6 Ay – 1,5 Yıl Arası |
4 Hafta |
28 Gün |
|
1,5 Yıl – 3 Yıl Arası |
6 Hafta |
42 Gün |
|
3 Yıldan Fazlası |
6 Hafta |
56 Gün |
İhbar Tazminatı Hesaplama
İHBAR TAZ. ( BRÜT ) : İHBAR TAZMİNATI MATRAHI / 30 x İHBAR ÖNELİ SÜRESİ
İHBAR TAZ. ( NET ) : (İHBAR TAZMİNATI MATRAHI / 30 x İHBAR ÖNELİ SÜRESİ) - GELİR VERGİSİ - DAMGA VERGİSİ
Soru: İşe Giriş Tarihi : 17.09.2000
Ayrılış Tarihi : 31.08. 2015
Son Brüt Ücreti : 1.500,00 TL
Yemek Yardımı : 125,00 TL
Yol Yardımı : 75,00 TL olan ve 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesine göre işten çıkartılan personelin ihbar tazminatı ne kadardır?
Cevap: Ayrılış Tarihi = 31.08. 2015
İşe Giriş Tarihi = 17.09.2000
Çalışma Süresi = 15 Gün, 11 Ay, 15 Yıl
Son Brüt Ücreti = 1.500,00 TL
Yemek Yardımı = 125,00 TL
Yol Yardımı = 75,00 TL
İhbar Tazm. Matrahı = 1.700,00 TL
İhbar Tazminatı Tutarı (Brüt) = 1.700,00 / 30 x 56 (3 yıldan fazla çalıştığı için) = 3.173,33 TL
GV = 3.173,33 x (içinde bulunduğu gelir vergisi oranı) = 476,00 TL
DV = 3.173,33 x 0,00759 = 24,09 TL
İhbar Tazminatı Tutarı (Net) = 3.173,33 – 476 – 24,09 = 2.673,24 TL
Not: Örneğimizde işçinin Kümülatif Gelir Vergisi Matahı dilimi olarak dikkate alınmıştır. Hesaplamalarda KGVM gözden kaçırılmamalıdır.
- İşverenin ihbar öneli kullandırmaksızın işçinin hizmet akdini feshetmesi mümkün müdür?
- İşçi önceden haber vermeksizin işten ayrılırsa işveren işçiden ihbar tazminatı talep edebilir mi?
- Belirli süreli hizmet akdi ile çalışılan durumlarda da işverenin ihbar süresine uyma zorunluluğu var mıdır?
- İşçi işyerinden ayrılmak istediğinde bu durumu ne kadar önce işverene haber vermelidir?
- İşçi önceden haber vermeksizin işten ayrılırsa işveren işçiden ihbar tazminatı talep edebilir mi?
- İhbar öneli içerisinde yıllık izin kullanılabilir mi?
- 10 gün çalışan bir işçi işyerinden çıkartıldığında tazminata hak kazanır mı?
- İhbar tazminatından yasal kesintiler var mıdır?
İşten ayrılmadan önce ihbar tazminatınızı istemeyi unutmayın. Tazminatınız işyerinizdeki kıdeminize göre hesaplanmaktadır. Tazminat hakkınızın bulunup bulunmadığı ya da işverene ihbar süresi kadar çalışma zorunluluğunuzun olup olmadığını öğrenmek için bibilene danışabilirsiniz.