5510 sayılı Kanunda belirtilen bazı meslek gruplarının yıpranma payı olarak da bilinen birtakım ayrıcalıkları bulunmaktadır. Toplumda daha çok fiili hizmet süresi zammı olarak da bilinen uygulama Kanunda çok çeşitli meslek gruplarına farklı gün ve yaş haddi indirimi olarak uygulanmaktadır. Özellikle çalışılan işyerinin iş kolu kodu ve sigortalının meslek kodu burada belirleyici olmakta ve fiili hizmet süresi zammı bu kodlara göre uygulanmaktadır.
Fiili Hizmet Süreleri İle İlgili Detaylar
➔ Fiili hizmet süresi zammı 4A ve 4C kapsamındaki sigortalılara uygulanır.
➔ Fiili hizmet süresi zammı hesaplanmasında ilgili işlerde geçen her 360 gün için belli sayıda gün dikkate alınır. 360 günden eksik süreler için orantılı olarak ekleme yapılır.
➔ FHSZ kapsamına tabi işyerlerinde ve işlerde MYÖ sigortasına tabi çalışanlar fiili hizmet süresi zammı uygulamasından yararlandırılır. KVSK’ye tabi çalışanlar ile SGDP’ye tabi çalışanlar FHSZ’den yararlanamazlar.
➔ Fiili hizmet süresi; prim ödeme gün sayısını ve yaş haddini etkiler. Sigortalılık süresini etkilemez.
➔ Çalışmanın FHSZ kapsamında değerlendirebilmesi için aşağıdaki tablonun (13) ve (14) numaralı sıralarında belirtilen sigortalılar hariç sigortalının kapsamdaki işyerleri ile birlikte belirtilen işlerde fiilen çalışması ve söz konusu işlerin risklerine maruz kalması şarttır.
(13 = TSK, 14 = Emniyet ve MİT)
➔ Tablonun 10 numaralı sırasında yer alan yeraltı işlerinin maden ocakları, civa maden ocakları hariç) kanalizasyon ve tünel yapımı gibi yer altında yapılan işlerde çalışan sigortalıların FHSZ’den yararlandırılacakları dönem içinde kalan; yıllık ücretli izin, sıhhi izin, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri ile eğitim, kurs, iş öncesi ve sonrası hazırlık sürelerinde fiilen çalışma ve söz konusu işlerin risklerine maruz kalma şartı aranmaz.
➔ Birden fazla FHSZ’de EN YÜKSEK fiili hizmet süresi olanı uygulanır.
➔ Sigortalıların ücretsiz izinde geçen süreleri ile Emniyet, TSK, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve MİT personeli ile maden ocaklarının yer altı işlerinde çalışanlar hariç olmak üzere; belirtilen işlerde fiilen çalışılmayan ücretli izin, sıhhi izin, eğitim, kurs vb. süreler ile resmî tatil günleri FHSZ kapsamında değerlendirilmez.
➔ Emniyet, TSK, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve MİT personelinin uygulamadan yararlanabilmesi için çalışmanın ilgili kamu idaresinde ve belirtilen kadro unvanlarında geçmesi yeterlidir. Milletvekilleri ile dışarıdan atanan bakanların ise söz konusu görevleri yapması yeterlidir.
➔ Günlük çalışma süresinin bir bölümünde FHSZ kapsamındaki işlerde çalışan sigortalılar, çalıştıkları sürelerle orantılı olarak FHSZ’den yararlandırılır.
➔ Kontrol vb. amaçlarla kısa süreli çalışanlarla bu işi fiilen yapmayıp işin yönetim görevini yapan sigortalılar FHSZ’den yararlandırılamaz.
➔ Fiili hizmet süresi zammı Emniyet, TSK, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve MİT personeli için 8 yılı, diğer sigortalılar için 5 yılı geçmemek üzere prim ödeme gün sayısına eklenir.
➔ Tablonun 10. sırasında belirtilen yeraltında çalışanlar için süre sınırlaması olmaksızın FHSZ’nin tamamı kanunda yaş hadlerinden indirilir. Yer altında çalışanlar için yaş hadlerinden yapılacak olan indirimde 3 yılı geçemez şartı uygulanmaz ve bunların hak ettikleri FHSZ’nin yarısı değil TAMAMI emeklilik yaş hadlerinden indirilir. Yaş haddi indiriminden yararlanabilmek için bunların belirtilen işyeri ve işlerde en az 1.800 gün çalışması şarttır.
➔ Tablonun 18. sırasında belirtilen milletvekilleri ile dışarıdan bakanlık görevine atananlar için; FHSZ’nin 3 yılı geçmemek şartıyla tamamı yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen yaş hadlerinden indirilir. Yaş haddi indiriminden faydalanabilmek için bunların diğer sigortalılarda olduğu gibi en az 1.800 gün veya en az 3.600 gün belirtilen işyeri ve işlerde çalışması şartı aranmaz.
➔ Tablonun diğer sıralarında belirtilenler için; hesaplanan FHSZ’nin 3 yılı geçmemek şartıyla yarısı yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen yaş hadlerinden indirilir. Yaş haddi indiriminden yararlanabilmek için bunların belirtilen işyeri ve işlerde en az 3.600 gün çalışması şarttır. (Yer altı işlerinde çalışanların yaş haddi indiriminden yararlanabilmesi için 1.800 gün çalışması şarttır.)
➔ Malullük ve ölüm aylıklarında FHSZ kapsamında emeklilik yaş haddi indirimden yararlanmak mümkün değildir.
60 Gün Fiili Hizmet Süresi Alanlar: Kurşun ve arsenik işleri, cam fabrika ve atölyeleri, çimento fabrikaları, kok fabrikaları, termik santraller, alüminyum fabrikaları, döküm fabrikaları, su altında çalışanlar, itfaiye ve yangın söndürme işinde çalışanlar, sağlık meslek mensupları
90 Gün Fiili Hizmet Süresi Alanlar: TSK, Emniyet, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı, MİT personeli, TBMM üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlık görevine atananlar, sarı basın kartı sahibi gazeteciler, sarı basın kartı sahibi TRT çalışanları, cezaevi personeli
180 Gün Fiili Hizmet Süresi Alanlar: Yer altı işleri, madenler, kanalizasyonlar ve tünel yapımı gibi yer altı işlerinde çalışanlar